Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, Azərbaycan Respublikasının ərazisində daimi yaşayan vətəndaşlığı olmayan şəxslər və əcnəbilər
Azərbaycan Respublikasında əlilliyi qiymətləndirmək məqsədilə tibbi-sosial ekspertiza Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinin tibbi-sosial ekspert komissiyaları tərəfindən həyata keçirilir.
Tibb müəssisəsi tərəfindən rəsmiləşdirilmiş göndəriş Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Mərkəzləşdirilmiş elektron informasiya sisteminin “Əlillik” altsisteminə ötürülür. Göndəriş altsistem tərəfindən qəbul edildikdən sonra göndərişi verən həkim məsləhət komissiyasını, göndərişi təsdiq edən vəzifəli şəxsləri və əlilliyi qiymətləndiriləcək şəxsi birbaşa və ya dolayısı ilə müəyyən etməyə imkan verən bütün məlumatlar altsistem tərəfindən şifrələnərək adsızlaşdırılır. Adsızlaşdırılmış göndərişlər əlilliyin qiymətləndirilməsi məqsədilə altsistem üzərindən dərhal Tibbi-sosial ekspert komissiyasına (TSEK-ə) göndərilir.
Əlillik qiymətləndirilərkən yalnız göndərişdə qeyd olunmuş məlumatlar əsas götürülür.
Anadangəlmə xəstəlikdən və ya çatışmazlıqdan, yaxud sonradan qazanılmış xəstəlikdən və ya zədədən, habelə sonradan qazanılmış xəstəlik və ya zədə ilə bağlı çatışmazlıqdan irəli gələn orqanizmin funksiyalarının pozulmasının əlilliyin müəyyən edilməsinə əsas verən bir neçə halı olduqda, hər bir hal ayrılıqda qiymətləndirilir və orqanizmin funksiyalarının pozulması faizi müəyyənləşdirilir. Bu zaman orqanizmin funksiyalarının pozulmasının faiz göstəriciləri eyni olduqda, yekun göstərici 10 faiz artırılmaqla, fərqli olduqda ən yüksək olan göstərici 10 faiz artırılmaqla, ümumilikdə isə 100 faizdən çox olmamaqla müəyyən edilir. Hər hansı bir hal üzrə müddətsiz əlillik müəyyən edilməsinə əsas olduqda, əlillik müddətsiz müəyyən edilir.
Yeni əlillik meyarları üzrə qiymətləndirmə necə aparılır? İzahedici çarxı təqdim edirik:
https://www.youtube.com/watch?v=NrJVguepcCA
Şəxsin əlilliyi aşağıdakı səbəblərdən birinə əsasən müəyyən edilir:
ümumi səbəblərdən:
ümumi xəstəlik;
istehsalat zədəsi;
peşə xəstəliyi;
Çernobıl AES-də qəzanın ləğvi ilə əlaqədar;
hərbi xidmət dövrü ilə əlaqədar;
hərbi əməliyyatlar keçirilən zonada olmaqla əlaqədar;
terror hadisəsi ilə əlaqədar;
xüsusi səbəblərdən:
Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün, müstəqilliyinin və konstitusiya quruluşunun müdafiəsi ilə əlaqədar;
1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələri ilə əlaqədar;
hərbi xidmət vəzifələrini (xidməti vəzifələri) yerinə yetirməklə əlaqədar;
Çernobıl AES-də hərbi xidmət vəzifələrini (xidməti vəzifələri) yerinə yetirməklə əlaqədar.
TSEK 10 (on) iş günündən çox olmamaqla şəxsin əlilliyini qiymətləndirir, əlilliyin müəyyən olunmasına və ya səbəblərini göstərməklə, imtinaya dair qərar qəbul edir. Əlavə araşdırma tələb olunduğu hallarda, bu müddət 15 (on beş) iş gününədək uzadıla bilər.
Əlillik müddətləri Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2022-ci il 13 may tarixli 187 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş Əlilliyin müəyyən olunması meyarları ilə müəyyən olunur.
Aşağıdakı hallarda və göstərilən şərtlər daxilində isə əlillik müddətsiz olaraq müəyyən edilir:
Əsas verən hal:
1. “Çernobıl qəzasının ləğvində iştirak etmiş və həmin qəza nəticəsində zərər çəkmiş vətəndaşların statusu və sosial müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 5-ci maddəsinin birinci hissəsinin 1-ci bəndində göstərilən şəxslərin;
2. “Əmək pensiyaları haqqında” və “Sosial müavinətlər haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə müəyyən edilmiş yaşa görə əmək pensiyası (güzəştli şərtlərlə yaşa görə əmək pensiyası istisna olmaqla) və yaxud sosial müavinət almaq hüququ verən yaş həddinə çatan şəxslər;
Əvvəllər əlilliyi olan hallar
Orqanizmin funksiyasının pozulma faizi (əlillik dərəcəsi) --- Ardıcıl davam edən əlillik müddəti;
İstənilən dərəcə və faiz aralığı (o cümlədən SİMU müddəti) --- 15 il;
31-60% (o cümlədən III dərəcə və SİMU müddəti) --- 15 il;
61-80% (o cümlədən II dərəcə və SİMU müddəti) --- 10 il;
81-100% (o cümlədən I dərəcə və SİMU müddəti) --- 4 il.
Əlillik müddəti bitdikdən sonra 6 ay ərzində əlilliyin təkrar qiymətləndirilməsi nəticəsində şəxsin əlilliyi yenidən müəyyən edildikdə, şəxs ötürülmüş müddət də daxil olmaqla, əlilliyi olan şəxs hesab edilir.
Hər bir şəxs əlilliyi ilə bağlı elektron arayış formasında məlumatı e-sosial.az portalından şəxsən əldə edə bilər. Portalın Android və iOS mobil tətbiqlərindən də istifadə imkanı təmin edilmişdir.
